Żydowskie Cmentarze

Cmentarze żydowskie w Polsce

Przed tragicznymi wydarzeniami Holocaustu na terenie naszego kraju znajdowało się ponad tysiąc żydowskich cmentarzy. Po zakończeniu działań wojennych okazało się, że ocalały nieliczne  z nich.  Żaden zakład pogrzebowy nie interesował się ochroną takich cmentarzy co było na rękę władzy. Dawnej świetności zniszczonym nekropoliom nie sposób już przywrócić. Jednak z każdym rokiem przybywa inicjatyw, których celem jest uporządkowanie żydowskich cmentarzy i odrestaurowanie przynajmniej części pomników i nagrobków, które nie zostały całkowicie zdewastowane przez Nazistów.

Takie działania podjęto choćby w przypadku Cmentarza Żydowskiego na warszawskim Bródnie, gdzie na powierzchni 5 ha znajduje się około 3000 nagrobków.   Pierwsza inicjatywa mająca na celu zabezpieczenie nekropolii, miała miejsce w latach 80-tych XX-ego wieku – to wówczas otoczono ją żelaznym parkanem. Na początku lat 90-tych rozpoczęto próby odzyskania skradzionych z cmentarza macew, z których część posłużyła między innymi jako budulec chodników w warszawskim Ogrodzie Zoologicznym. W 2007 roku udało się dojść do porozumienia w sprawie zwrotu macew.

Niestety jednak nie wszyscy mieszkańcy Warszawy czują się tak samo zaangażowani w projekt ochrony żydowskiego cmentarza, jak Gmina Wyznaniowo Żydowska. Choć od II Wojny Światowej minęło już ponad pół wieku, nagrobki wciąż są dewastowane – tym razem przez młodych mieszkańców stolicy, wypisujących na nich obraźliwe hasła.

Inne podejście starają się w najmłodszych zaszczepić nauczyciele pracujący z dziećmi  i młodzieżą na terenie województwa łódzkiego. Wiele szkół stara się uczyć historii nie tylko podczas zajęć, ale również poprzez organizowanie wycieczek na ocalałe z Holocaustu cmentarze – w tym również żydowskie. W samym województwie łódzkim zachowało się kilkadziesiąt takich nekropolii, między innymi w Łodzi, Pabianicach, Bełchatowie, Skierniewicach czy w Tomaszowie Mazowieckim. Niestety nie wszędzie prace renowacyjne są prowadzone.

Najlepiej zachowanym cmentarzem Żydowskim, przynajmniej na terenie północno-wschodniej Polski jest ten, który założono w 1662 roku w Krynkach. Do dzisiaj znajduje się na nim ponad 3100 nagrobków, z których najstarszy datowany jest na 1750 r. I choć znaczna część macew jest zniszczona, a wiele inskrypcji – trudnych do odczytania, to stan cmentarza wyróżnia się pozytywnie na tle pozostałych nekropolii (nawet, jeśli w dalszym ciągu nie doczekał się on bramy,  a wejście na teren cmentarza możliwe jest tylko poprzez uszkodzony w wielu miejscach mur).
Wciąż czynnym cmentarzem Żydowskim jest z kolei nekropolia w Bielsku-Białej. W 1983 r. nadano jej status zabytku, a na przełomie lat 80-tych i 90-tych XX-ego wieku, przeprowadzono na jej terenie liczne prace remontowe i porządkowe.   Powierzchnia cmentarza do 2,39 ha, podzielona na siedem sektorów. Znajduje się tu ok. 1,2 tys. nagrobków.